lunes, 24 de agosto de 2015




Tetã’i Mbohapyha


Cordillera



Tavusu (Capital departamental): Caacupé.
Tuichakue (Extensión territorial): 4.948 km2
Mba’éichapa umi ijyvytenda (Características de sus regiones):
Noreste gotyo ijyvy ikarape ha iñapasusũ,oñembojahu heta ysyry guasu,ysyry ha yno’õ reheve,ojapóvo ichugui peteî tenda iporãva oñemongakuaa haĝua mymbakuéra.
Pe ñemity iporãvehápe katu pe  yvy iñapopẽ ha avei ojoja asy.
Yvyty,yvyturusu ha peteî táva aty ojapo chugui tetã’i ojehecharamóva.
Ysyrykuéra: Umi ohasáva upe rupi ha’e:Manduvirã,Yaguy,Piribebuy,Negro.


Ysyry guasu Paraguái omohembe’y noroeste gotyo ; avei,ipype ojehekuavo ysyry guasu Salado,heñóiva yno’õ Yparakaraípe.
Ysyry michîvéva ojeikuaavéva ha’e: Yaguy,Piribebuy, Atyra,Yakã Ro’ysã.
Hetaiterei y ho’áva yvatégui iporãmba jepéva oî avei ko tetã’i ryepýpe.
 Yvytykuéra:  Yvytyrusu Altos iñasãi kuarahyresẽguio Kuarahyreike gotyo,ombojoavývo tetã’i Central ha Paraguarígui.
Oî yvyty osẽva ko yvytyrusúgui,ko’ãva ha’e: Poraru,Aguaity,Atyra,Ka’akupe,ambue apytépe.




Mba’e ojeguerekóva jehaipy (Datos estadísticos):
Tekove oikóva guive ipype (Población total): 215.518 yvypóra  (ary 2000)
Mymbakuéra:Peteîteî oîva guive,mil-pe (Producción existencia de ganado por clase) (1998):
Vaka 271;Kure 74;Ovecha 9;Kavaju 11;Kavara 1.
Ka’avo oñeñemitŷmeméva (Cultivos) (1999):
Pakova ,Limo,Narãha he’ẽ,café,mandarina ha narãha hái. 




Tavakuéra (Distritos):
1-Ka’akupe.
2-Altos.
3-Arroyos y Esteros.
4-Atyra.
5-Karaguatay..
6-Emboscada.
7-Eusebio Ayala.
8-Isla Puku.
9-Itakuruvi de la Cordillera.
10-Juan de Mena.
11-Loma Grande.
12-Mbokajaty del Yaguy.
13-Nueva Colombia.
14-Piribebuy.
15-Primero de Marzo.
16-San Bernardino-
17-Santa Elena.
18-Tovatî.
19-Valenzuela
20-San José Obrero.


domingo, 23 de agosto de 2015



Tetã’i Mokõîha


San Pedro



Tavusu (Capital departamental): San Pedro de Ykuamandyju.
Tuichakue (Extensión territorial): 20.002 km2
Mba’éichapa umi ijyvytenda (Características de sus regiones):
Ko tetã’i oñemboja’o mokõi yvytendápe:
Kuarahyreike  gotyo,ysyry Paraguái mboypýri yvykuéra ikarape ha oñembojahu yno’õ,karugua ha mba’ére.
Kuarahyresẽ gotyo,yvykuéra ijyvatevate ha oñembojahu ysyry guasukuéra Ypane ha Jejui reheve.Oî hetaiterei ka’aguy.



 Ysyrykuéra: Paraguái,Ypane,Jejui Guasu,Aguaray Guasu,Manduvirã,Kuruguaty.
Oguereko avei heta ysyry michîva,ipype jajuhu “Laguna Blanca”,iporãitereíva,ha heta yno’õ: Tapirakuãi,Mbutuy,Jetyty,ha ambue
 Yvytykuéra:  Sierra San Joaquín ha yvytykuéra:Kurusu,Korasõ,Aguaray ha San Miguel.Ko’ãva omoambue Ka’aguasúgui.


 Mba’e ojeguerekóva jehaipy (Datos estadísticos):
Tekove oikóva guive ipype (Población total):365.570 yvypóra  (ary 2000)
Mymbakuéra:Peteîteî oîva guive,mil-pe (Producción existencia de ganado por clase) (1998):
Vaka 999;Kure 238;Ovecha 40;Kavaju 47;Kavara 16.
Ka’avo oñeñemitŷmeméva (Cultivos) (1999):
Pakova ,Limo,Narãha he’ẽ,café,mandarina ha narãha hái.
Ka’avo  oñeñemitŷmeme’ŷva:
Áho,mandyju,arro,alverha,jety,takuare’ẽ,sevói,frutilla,girasol,havílla,locóte,mandi’o,avati,manduvi,ka’atî,pápa,kumanda,sóha,sórgo,petŷ,mba’ysyvo,tomáte,avatimirî,sanaória. 


Tavakuéra (Distritos):

1-San Pedro.
2-Antequera.
3-Chore.
4-Gral.Elizardo Aquino.
5- Gral.Isidoro Resquín..
6-Itakuruvi del Rosario.
7-Lima.
8-Nueva Germania.
9-San Estanislao.
10-San Pablo.
11-Takuatî.
12-Unión.
13-Villa del Rosario.
14-Jataity del Norte.
15-25 de diciembre.
16-Guajayvi.

martes, 11 de agosto de 2015



22 DE AGOSTO


DÍA DEL FOLKLORE – TAVARANDU ÁRA





Tavarandu niko peteî kuaaty ijáva Avakuaaty tembiapoguiguápe. Ohapykueho, ombyaty ha oikuaakajeýva arandu ka’aty. Mayma kuaaty oguerekoháicha, tavarandu oipuru avei aporeko hatapereko oipytyvôva ichupe ohupyty haĝua hembipota. Tavarandu térâ tetâkuaa, ha’e kuaaty (disciplina, ciencia) tetâ rembikuaaguigua. Upe ñe’ê omoheñoiva’ekue peteî karai katupyry hérava Willians John Thoms, ary su poapysa irundypa poteîme; ha ojepuru oñehenói haĝua umi mba’e chae, jeroviapy (creencias), jepokuaa (costumbres), mombe’ugua’u, mombe’upy, ñe’êarandu (proverbios), ñe’ênga (refranes, decires, sentencias, comparaciones), tetâygua rembiapokuéva. Upe ñe’ê ojepuru mayma tetâme, yvy ape ári oîva.



miércoles, 5 de agosto de 2015



Tetã’i Peteîha

Concepción

Tavusu (Capital departamental): Concepción
Tuichakue (Extensión territorial): 18.051 km2
Mba’éichapa umi ijyvytenda (Características de sus regiones):
Yvate ha kuarahyresẽ gotyo,ysyry Apa ha Paraguái ypýpe,ijyvy ijyvate,oguereko heta yvyty oîva ojoykére ha yvytyrusu San Luís,oîhape “Parque Nacional Serranía San Luís”.Upépe jajuhu umi mymba opapotámava ohóvo,ko’ãva apytépe oî:Gua’a Pytã ha Gua’a Hovy.
Ka’avokuéra isarambíva apytépe jajuhu pe trébol,oîva avei opa haĝuaichate.
Mbytépe ijyvy ojoja asy,umi ñu porã oguerekóva oipytyvõ oñemoña ha omongakuaa haĝua mymbakuéra.
Mba’apo tuichavéva upepegua ha’e ñemity,oñemba’apove ka’áre.
Yvy gotyo ijyvy ijyvateve,ka’aguy oñuãmba ko tenda,oguereko hetaiterei yvyramatakuéra oiporúva heta mba’épe ĝuarã.



Ysyrykuéra: Umi ombojahúva Concepción ha’e:Apa,Aquidabán,Ypané ha ambue michîvéva.Ko’ãva osẽ Ysyry Paraguáigui,ha’éva tuichavéva.
Yvytykuéra: Umi yvyty ojekuaavéva ha’e:Cerro Pytã,Cerro Medina,Vallemi,Sarambi,Yvatéguio,yvy gotyo ojepyso Yvytyrusu San Luis.




Mba’e ojeguerekóva jehaipy (Datos estadísticos):
Tekove oikóva guive ipype (Población total):191.910 yvypóra  (ary 2000)
Mymbakuéra:Peteîteî oîva guive,mil-pe (Producción existencia de ganado por clase) (1998):
Vaka 706;Kure 77;Ovecha 29;Kavaju 19;Kavara 6.
Ka’avo oñeñemitŷmeméva (Cultivos) (1999)
Pakova ,Limo,Narãha he’ẽ,avakachi,café,mandarina,narãha hái ha pomélo.
Ka’avo  oñeñemitŷmeme’ŷva:
Áho,mandyju,arro,jety,takuare’ẽ,sevói,mandi’o,avati,manduvi,ka’atî,kumanda,petŷ,avatimirî.



Tavakuéra (Distritos):
1-Concepción.
2-Belén.
3-Horqueta
4-Loreto
5-San Carlos.
6-San Lázaro.
7-Yvyjau